Động phòng hoa chúc 洞房花燭
Động phòng hoa chúc 洞房花燭 là một thành ngữ gốc Hán, miêu tả quang cảnh của đám cưới truyền thống, nay chỉ đêm tân hôn. Thành ngữ này xuất hiện nhiều trong văn chương cổ.
Động phòng hoa chúc xuất phát từ bài thơ Hòa Vịnh Vũ của Dữu Tín thời Nam Bắc Triều. Trong đó có câu “Động phòng hoa chúc minh, yến dư song vũ khinh”, tạm dịch là: Phòng sâu nến hoa sáng, đôi én lượn nhẹ nhàng.
Động phòng 洞房 có nghĩa là căn phòng trong hang động. Theo vài tài liệu, nó liên quan đến tập tục sinh sống và nghi thức hôn lễ của một số dân tộc thời Tiên Tần. Chữ động 洞 này nghĩa là cái động giống như ta thường gặp trong từ hang động, nham động, sơn động,… Khi ghép với phòng, nó ám chỉ một căn phòng kín đáo như trong hang sâu. Bởi vì hiện tượng đồng âm nên nhiều người sẽ nhầm với chữ động 動 này. Đây là một động từ có nghĩa cử động, chuyển động,… Vì vậy nếu không xét rõ nghĩa của từ, có thể nhầm lẫn “động phòng” sang nghĩa dung tục là hoạt động hoan ái phòng the.
Hoa chúc 花燭 có nghĩa là nến hoa. Đây là tập tục truyền thống không thể thiếu trong nghi lễ cưới xin của người Hán. Thông thường, người xưa sẽ thắp một đôi nến lớn ở đại sảnh và phòng tân hôn. Vì trên thân nến có chạm khắc hoa văn rồng phượng bằng vàng bạc nên gọi là hoa chúc. Từ thời Lục triều, tập tục dùng hoa chúc đã xuất hiện, đến thời Nam triều nhà Lương thì dần trở nên phổ biến. Bắt đầu từ thời Đường trở đi, nó đã trở thành tập tục chính thức trong hôn lễ. Nguồn gốc của hoa chúc có thể liên quan đến phong tục hôn lễ của thời Chu: Khi con gái về nhà chồng, nhà gái sẽ thắp nến đỏ 3 ngày để bày tỏ nỗi nhớ thương.
Từ bài thơ “Thần Đồng Thi” của Uông Thù, người xưa quan niệm đời người có 4 điều vui sướng: “Cửu hạn phùng cam vũ, tha hương ngộ cố tri, động phòng hoa chúc dạ, kim bảng đề danh thì”, dịch là: Đại hạn gặp mưa, đất khách gặp bạn cũ, đuốc hoa đêm động phòng và khi bảng vàng đề tên (bản dịch Lê Thánh Tông).
Lê Thánh Tông cũng mượn 4 đầu đề bài thơ này để đặt tên cho chùm 4 bài thơ Nôm của mình. Cụ thể trong bài thơ “Đuốc hoa đêm động phòng”, ông viết:
“Hơi dương đầy cửa, ngọc đầy thềm,
Nến đốt buồng lan đã rạng đêm.
Thoáng thấy mặt hoa mày liễu tốt,
Rỡ phong trướng vóc đệm hương êm.
Song song loan phượng cùng chen bóng,
Lớp lớp hùng bi đã báo điềm.
Mừng ấy lại mừng kim bảng nữa,
Dường bằng gấm lại có hoa thêm.”
—
Bài viết: Khánh Ly
Hình ảnh: Động phòng hoa chúc, thủ bút của Thanh Đài nữ sĩ
