Dũng 勇

“Khen cho thằng nhỏ có tài,
Đầu đội cái mão đứng hoài trăm năm.”
(Ca dao)

Đố bạn, đây là ca dao chiết tự của chữ gì?
Người Việt xưa vốn rất khéo trong việc học chữ Hán qua những câu ca dao gần gũi đời thường. Câu ca dao này không phải để khen con nít mà chính là ca dao chiết tự, mẹo vặt học chữ Dũng của ông bà mình.

Dũng, chữ Hán viết là 勇. Theo từ điển Hoàng Phê, dũng là “sức mạnh thể chất và tinh thần trên hẳn mức bình thường, tạo khả năng đương đầu với nguy hiểm để làm những việc nên làm”. Lý thuyết là vậy, nhưng những người không biết sợ thì đều là người có “dũng” chăng? Thật ra người có “dũng” chính là người dù biết rõ khó khăn, biết mình sợ hãi nhưng vẫn quyết tâm làm cho kỳ được và không bao giờ để nỗi sợ ngăn mình bứt phá.

Chữ Dũng được cấu tạo từ bộ lực 力 bên dưới, ám chỉ ý nghĩa của chữ liên quan đến hành động đầy sức mạnh; Bên trên là chữ dũng 甬 cho âm đọc, hình dạng giống chiếc mũ đội đầu mà ông bà ta gọi khéo đó là “cái mão”. Người đội mão “đứng hoài trăm năm” mới xứng là dũng, còn bốc đồng nhất thời thì không.

Chữ này từng khắc trên giáp cốt thời Tây Chu. Có lúc Dũng 勇 viết bằng chữ qua 戈 (giáo mác) và chữ dụng 用 (dùng), ngầm nói đến hành động trấn áp bằng vũ lực. Sau này người ta thêm bộ lực 力 vào để chứng tỏ Dũng 勇 phải có sức mạnh.

Nhắc đến Dũng, trong Truyện Kiều có một nhân vật nam được khắc họa rất đẹp. Kim Trọng, hay là Thúc Sinh đây? Nguyễn Du miêu tả đó là người đàn ông mạnh mẽ, kiêu dũng và ngang tàng đến độ không ai có thể thương hại hay chê trách hắn, chỉ có thể luôn ngước nhìn hắn. Cho nên đã nhắc đến chữ Dũng, không còn ai hợp hơn Từ Hải.

Nguyễn Du từng nuôi mộng làm một đấng anh hùng, song thời thế khiến ông sống với nỗi buồn nhiều hơn sự ngạo nghễ. Ông thấu hiểu kẻ sĩ lỡ thời nên đã dồn hết mọi khát vọng vùng vẫy tự do và niềm kiêu hãnh vào nhân vật Từ Hải “đội trời đạp đất ở đời”, rằng:

“Sao bằng riêng một biên thùy
Sức này đã dễ làm gì được nhau?
Chọc trời, khuấy nước mặc dầu
Dọc ngang nào biết trên đầu có ai?”

Trong vô vàn nhân vật văn học, Từ Hải là hình tượng hiếm hoi khiến ta nghĩ đến chữ Dũng mà không thấy sự hung hãn, mưu mô toan tính hay mùi đao kiếm đẫm máu. Một chàng trai “vai năm tấc rộng thân mười thước cao” ấy thế mà lại là nhân vật hồn nhiên như cơn gió nhất, cũng là nhân vật trong trẻo như làn suối nhất.

Từ Hải sống bằng tất cả khí phách mà cả đời Nguyễn Du không thể có. Cho nên ông đã để hắn sống “dũng” đến nỗi hậu thế không ai dám đem mình soi chiếu. Có lẽ suốt Truyện Kiều, chỉ Từ Hải là không cúi đầu giữa một thế giới đầy nhún nhường cam chịu. Từ Hải nhắc nhở sức mạnh thật sự của con người không chỉ nằm ở mỗi thể chất, thế nên chúng ta mới có những từ đẹp từ trong ra ngoài như anh dũng, trí dũng, kiêu dũng, trung dũng… đó thôi.
–
Chúc mừng sinh nhật anh Anh Dũng, đồng sáng lập Tri thư đạt lễ!

Bài viết: Khánh Ly
Hình ảnh: Dũng, thủ bút của Thanh Đài nữ sĩ