Phật 佛

Có những chữ dù không cần học nghĩa, người ta cũng biết ý cúi đầu. Có những tên gọi không đâu xa lạ, vừa cất lên đã khiến lòng tỉnh thức. “Phật” là một chữ như vậy. Chữ ấy như thể đã ngồi im giữa trang giấy từ rất lâu, như một đấng từ bi chỉ lặng lẽ ngồi đó chờ ta đến với lòng từ vô hình tướng. Phật nghĩa là người đã giác ngộ, tức bậc đã vượt khỏi vòng sinh tử, thấy rõ chân lý. Trong từ điển Phật học, từ này dùng để chỉ Đức Thích Ca Mâu Ni, hán tự của Phật là 佛.

Hán tự của Phật 佛 gồm hai yếu tố cấu tạo nên: Bên trái là bộ nhân đứng 亻, thể hiện ý con người, bên phải là chữ phất 弗, dùng để cho âm đọc, mang nghĩa phủ định, mơ hồ. Chữ này do người Hoa sáng tạo khi dịch kinh Phật từ tiếng Phạn vào thời nhà Hán. Lúc đó, do văn tự chưa đủ để diễn đạt các khái niệm sâu xa trong giáo lý Ấn Độ nên nhiều chữ mới buộc phải được mượn âm sáng tạo, trong đó có Phật, nói tắt của Phật Đà 佛陀, gần âm với Buddha với nghĩa là giác ngộ. Nhưng thật ra người Hán không chỉ mượn âm mà còn gửi gắm trong cấu trúc chữ Phật nhiều chiều sâu triết lý.

Người 亻mà không 弗, nghĩa là người đó đã không còn bị ràng buộc bởi vô minh, cũng chẳng còn mê chấp vào bản ngã. Đó là người đã giác, đã giải thoát, đã có được tánh không. Vì lẽ đó, họ cho rằng chữ phất 弗 không đơn thuần để phát âm mà còn ngầm nói đến sự phủ định cái vô minh, từ bỏ cái mê lầm và ly khổ đắc đạo. Phật 佛 không chỉ đơn giản là tên gọi của một tôn giáo hay một đấng siêu hình, đó là một định nghĩa sâu sắc: Phật là người, nhưng không phải người thường. Phật là người đã học và đã tu, đã đi qua hết con đường của bậc tỉnh thức.

Để tưởng niệm ngày đản sinh của Đức Thích Ca Mâu Ni Phật, lễ Phật Đản được tổ chức hàng năm vào rằm tháng tư âm lịch. Ban đầu, các nước Đông Á thường tổ chức lễ này vào mùng 08 tháng 4 âm lịch. Tuy nhiên, tại Đại hội Phật giáo thế giới lần thứ nhất năm 1950, 26 quốc gia đã thống nhất chọn rằm tháng tư âm lịch (15/4) làm ngày lễ Phật Đản quốc tế. Đến năm 1999, Liên Hiệp Quốc chính thức công nhận ngày lễ này là một lễ hội văn hóa – tâm linh toàn cầu, biểu tượng cho tinh thần hòa bình, hiểu biết và tỉnh thức của nhân loại. Tại Việt Nam, lễ Phật Đản hiện nay thường được tổ chức từ mùng 01 đến rằm tháng 4 âm lịch, với chính lễ vào ngày 15/4. Đây là dịp để con người lắng lòng soi chiếu, trở về với cội nguồn tỉnh thức. Dưới ánh sáng của ngày Phật Đản, mỗi bước chân trên đời đều là một lời nguyện thầm: Sống trong chánh niệm, hành xử từ tâm và không ngừng tu tập để tìm được chính mình.

__
Bài viết: Khánh Ly
Hình ảnh: Phật, thủ bút của Thanh Đài nữ sĩ